Bister

Ik werk heel graag met bister. Vergeten tekeningen materiaal, net als vergeten groente. Die was er altijd, maar niemand weet tegenwoordig wat je er mee moet. Het is geen gemakkelijk materiaal, erg eigenwijs, die moet je leren beheersen met behulp van vrijlaten, juist… vrijlaten…

Het was me vanaf mijn kinderjaren verteld dat het moeilijkste teken-schilder techniek aquarel is, omdat: je alle lagen ziet, kan je bijna niets veranderen, weg schilderen of wegpoetsen zoals met olieverf op een doek, bijvoorbeeld. Nou, de bister is me er wel eentje! Maar omdat het geen simpel materiaal is, maakt het, het werkproces zo spannend en daarom ook zo plezant. (Heb bister eerste keer in België “ontmoet”, tijdens teken cursussen die ik daar volgde, wat een soort fitness voor mij was. Plezant!) En het Velvet effect is zo prachtig, ik kan deze zachtheid met ogen voelen. En de ruwe stukjes die droog zijn geworden, in de willekeurige kuiltjes die door het water gevormd waren, contrasteren met bijna doorzichtige vlekken. Zacht en stoer tegelijkertijd.

Er zijn meerdere tinten van bister, zoals geel, bruin, blauw, groen, rood en zwart. Het blauw lijkt meer op groen, eigenlijk bestaat blauw niet, maar het wordt zo genoemd...

Ik gebruik maar een kleur en ik kan er dagen mee werken. Ik hou van rode bister. Een onvoorspelbare eindresultaat krijg ik alleen door wat meer poeder in het water op te lossen. Het gaat om proporties. Na het drogen veranderen tekeningen sterk van kleur, ik bedoel, als ik met zo een tekening door het huis loop, dan zie ik veel verschillende tinten van donker chocolade bruin tot bijna oranje en zelfs roze!Het is heel lastig om foto's te maken om echte kleur te pakken. De tekeningen waarop geschilderd wordt met bister, waar meer water zit dan pigment zelf, dan hebben we er minder last van.

Met bister wordt op papier met penseel geschilderd of, bijvoorbeeld, met riet pen getekend, die riet pen kan je zelf maken. Pigment (kleur) in vorm van de korrels lossen gemakkelijk op in het water. Het is een natuurlijk materiaal, gemaakt van verbrandend hout, of de gemalen bast van walnoten, schellak en gemengd met Arabisch gom, hars.

Rode bister wordt gewonnen uit het roet van verbrand beukenhout. Bister is heel gevoelig voor het zonlicht, kunstwerken met bister moeten ingelijst worden, onder het glas gezet, net als aquarel. Of zelfs in albums bewaren, heb ik ook ooit als een tip gekregen.

De grootste kunstenaars zoals Rafaël, Botticelli, Breugel, Dürer, Rembrandt hebben ook met bister gewerkt.

Ergens in de XVIII eeuw kwam sepia en inkt in handen van de kunstenaars, de nieuwe materialen werden al snel populair. En bister heeft uiteindelijk nooit een kans gehad om een zelfstandige, autonoom materiaal te worden, zoals Oost-Indische inkt. Tegenwoordig zijn er weinig kunstenaars die bister in hun werken gebruiken. Wel als een materiaal om te oefenen, tijdens verschillende teken cursussen om een breder beeld krijgen over verschillende teken technieken.

Ik geniet van natuurlijke aardse kleuren van bister. En ik laat altijd anderen, mijn leerlingen, het minstens sowieso proberen. Fijn spul!